Het nieuws in beeld bij World Press Photo

World Press Photo organiseert elk jaar de meest prestigieuze fotowedstrijd ter wereld. Uit alle inzendingen worden de meest ingrijpende, aansprekende en bijzondere foto’s geselecteerd. De genomineerden voor dit jaar zijn gisteren bekend gemaakt. Over een paar weken weten wie de prijs wint en wordt de World Press Tentoonstelling weer geopend.

World Press Photo organiseert elk jaar de meest prestigieuze fotowedstrijd ter wereld. Van over de hele wereld sturen nieuwsfotografen hun beste foto’s in van het afgelopen jaar. Uit alle inzendingen wordt uiteindelijk 1 winnaar gekozen. De internationale wedstrijd heeft een internationale jury en het hoofdkantoor van de organisatie zit in Amsterdam. De World Press Tentoonstelling toont ieder jaar de beste nieuwsfoto’s van over de hele wereld.

Afgesneden neus

Veel winnende foto’s hebben slachtoffers en nabestaanden in beeld, vaak uit landen ver van ons bed. De grote winnaar van vorig jaar was Burhan Ozbilici met zijn foto van de schreeuwende 22-jarige schutter Mevlüt Mert Altıntaş net nadat hij de Russische Ambassadeur in Turkije heeft vermoord. In 2011 was de winnende World Press foto de foto van het Afghaanse meisje met afgesneden neus en in 2004 won de foto met een huilende vrouw in India rouwend om haar dode familie na de tsunami.

Persfoto’s vertellen het nieuws en of je nu het journaal op tv aanzet, de krant openslaat of online het nieuws leest, vaak word je er niet al te vrolijk van. Hoe maken de media de journalistieke afweging wat ze wel en niet laten zien aan gruwelijke foto’s? En wat willen de lezers en kijkers eigenlijk zien?

Nieuwswaarde

Nieuwsmedia willen de afschuwelijkheid van een nieuwsfeit overbrengen. In de meeste gevallen niet vanuit sensatiezucht, maar omdat ze hun lezers en kijkers willen betrekken bij ingewikkelde conflicten, die vaak ver van hun huis plaatsvinden. Wat er wordt getoond, wordt telkens opnieuw afgewogen. Grofweg kun je het volgende stellen: hoe verder weg hoe meer er wordt getoond. En hoe meer je kunt laten zien zonder mensen af te schrikken. Anders gezegd: we zien niet graag een lijk van een buurvrouw in de krant. Maar bij leed dat ver van ons geleden wordt, is de nieuwswaarde groter dan de piëteit voor de slachtoffers. En dus verschijnen er in Nederlandse media wel beelden van stervende mensen in ándere landen. De ethiek van de nabijheid wordt overigens niet alleen geografische bepaald. Als er ver weg een ramp gebeurt met Nederlanders – denk aan de MH17 – voelen we ons ook erg betrokken. Wat schokkend gevonden wordt, is voor een deel ook cultureel gebonden. België lijkt sterk op Nederland, maar op de Nederlandse Antillen worden door de media andere keuzes gemaakt. De kranten en tv-journalen daar plaatsen gruwelijke foto’s van ongelukken en moorden. En ook de Arabische media staan vol met foto’s van gewelddadige moorden en bloederige beelden.

Grenzen verleggen

Krijgen we de tijd steeds meer gruwelijke foto’s voorgeschoteld? Wie heeft niet het beeld van de verdronken peuter Aylan op zijn netvlies staan? Of de zwarte Suzuki Swift tegen de Gedenknaald in Apeldoorn op Koninginnedag 2009? Jaren geleden, bijvoorbeeld bij de moord op Pim Fortuyn en Theo van Gogh werd er ook al hevig gediscussieerd wat er in beeld gebracht had mogen worden. Tegenwoordig lijken we meer en meer ellende te zien. Hoe komt dat? Wil de ene krant nog wat verder gaan om andere kranten te overtroeven? Of komt het door internet, waar iedereen foto’s van wat dan ook op kan plaatsen? Kranten houden rekening met nieuwswaarde, zeggingskracht en iconisch beeld. Maar willen tegelijkertijd geen gruwelijke foto’s afbeelden en rekening houden met de privacy van slachtoffers en de gevoelens van nabestaanden. Maar verschuiven de grenzen? En wordt er met meerdere maten gemeten?

Beeldethiek

Beeldethiek is een lastig onderwerp waarvoor geen harde criteria zijn. Journalistieke codes bieden hier weinig houvast. Elke redactie weegt zelf af of publiceren verantwoord is en of dit past binnen het redactioneel beleid.

Journalistieke afwegingen om een gruwelijke foto al dan niet te publiceren:

• 1 foto vertelt meer dan een heel verhaal
• het is nieuws en nieuwsmedia brengen nieuws
• voegt een foto daadwerkelijk iets toe? (Ook zonder de details te tonen, komt de impact over)
• respect voor privacy van slachtoffers en nabestaanden
• misstanden en wanpraktijken moeten niet verhuld worden

Invloed

Wat is de invloed van die beelden nou eigenlijk? Juliette Walma van der Molen is als hoogleraar Wetenschapseducatie verbonden aan de Universiteit Twente en deed in het verleden veel onderzoek naar de invloed van schokkende nieuwsbeelden op kinderen en jongeren. “Voor volwassenen”, zegt Walma van der Molen tegen de Volkskrant, “gaan voor wat betreft het emotionele effect van schokkende beelden ongeveer dezelfde regels op als bij oudere kinderen. Hoe meer de slachtoffers op je lijken, bijvoorbeeld qua leeftijd, uiterlijk of achtergrond, des te meer je je kunt identificeren met hen. En dat leidt tot een groter gevoel van empathie en sterkere nare emoties, zoals angsten, zorgen, afschuw of boosheid.

Aan de andere kant kunnen we ook zelfs voor de meest gruwelijke beelden een bepaalde gewenning ontwikkelen, of ‘afgestompt’ raken. Je hebt bijvoorbeeld bij nieuwsredacties mensen die de hele dag op hun computer de meest vreselijke dingen zien binnenkomen. Die vinden vaak dat je iets moet laten zien, terwijl de redacteuren die daar iets verder van af staan weer vinden dat het niet door de beugel kan. Hoewel de gevestigde media niet meedoen aan de grote laat-alles-maar-zien-show van de social media, bewegen kranten en televisie wel mee in de trend steeds confronterende en schokkendere beelden te laten zien.”

Onderzoek bij onze buren

Emilie Bossens, masterstudente Journalistiek aan de Hogeschool-Universiteit Brussel (HUB), bevroeg een aantal jaar geleden 400 mensen over dramatische foto’s in het nieuws. Bossens presenteerde de deelnemers tien gruwelijke nieuwsfoto’s, waarbij ze via een vragenlijst moesten aangeven hoe schokkend ze de foto vonden en in welke mate ze de foto geschikt vonden voor publicatie in een nieuwsmedium. “Het was vooral de close-up foto die het publiek het meest schokkend en minst geschikt voor publicatie vond.”

“Meer dan drie vierde van de lezers, en dan vooral mannelijke, wil het liefst zo veel en zo correct mogelijke informatie”, schrijft ze. “Vrouwen hechten meer belang aan de privacy van slachtoffers en willen soms toch beschermd worden. Leeftijd speelt bij deze meningen echter geen rol. We zien ook dat mensen die veel gewelddadige films en series kijken of dikwijls gewelddadige videogames spelen, minder moeite hebben met de publicatie van gruwelijke foto’s in een krant”, schrijft Bossens. “Ze worden dan in zekere mate immuun voor gewelddadige beelden.”

Winnaar

Over een maand weten we wie de World Press Photo wint. Naast de eer gaat het om een geldprijs van € 10.000,- euro.

Foto’s bekijken

De genomineerde foto’s zijn hier te bekijken

Bekijk hier de winnende foto’s van 2017

Bekijk hier de fotoselectie die NOS maakte van 60 jaar World Press Photo